Κάρμινα Μπουράνα και …ΠΑΣΟΚ

Κάρμινα Μπουράνα και …ΠΑΣΟΚ

Γράφει η Στέλλα Πριόβολου

Τα Κάρμινα Μπουράνα  έγιναν ευρύτερα γνωστά ως μουσική, χάρη  στις θαυμάσιες συνθέσεις του γερμανού Καρλ Όρφ, που παίχτηκαν στην Ελλάδα για πρώτη φορά στο Ηρώδειο το 1984. Στον ίδιο χώρο επαναλαμβάνονται και φέτος από τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ με τη συμμετοχή του διεθνούς φήμης τενόρου Μάριου Φραγκούλη. Πρόκειται για μια αξιόλογη συλλογή ποιημάτων σατιρικών, ερωτικών και βακχικών, μια μορφή της λατινικής ποίησης του πολυτάραχου Μεσαίωνα που ενέπνευσε τον Καρλ Όρφ, ο οποίος με τη μουσική του κράτησε στην επικαιρότητα τα Κάρμινα, και μέσα από αυτά, ζωντανή τη φωνή των δημιουργών τους, των Γκολιάρντι, για τη φύση , τον έρωτα , το κρασί , την ανήσυχη, ασυμβίβαστη νεολαία και τους αγώνες της για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία.

Το 1847 δημοσιεύθηκε η συλλογή με τίτλο Carmina Burana, η οποία ανακαλύφθηκε σε ένα χειρόγραφο της βιβλιοθήκης του Μονάχου και προερχόταν από ένα ηγουμενείο επονομαζόμενο Buranum. Εξάλλου, Carmina  είναι η λατινική λέξη carmen-inis, που σημαίνει ποίημα-τραγούδι.  Η Λατινική Φιλολογία του Μεσαίωνα κατά την τελευταία χρονική περίοδο 12^ου-13^ου αιώνα- όταν είχαν γραφεί και τα ποιήματα-ήταν στενά συνδεδεμένη με την ιστορία του πνεύματος και στάθηκε η αστείρευτη πηγή από όπου άντλησαν οι φιλολογίες όλων των εθνών. Ο Μεσαίωνας δεν ήταν μόνον σκοτεινός, όπως παλιά θεωρείτο, αλλά όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο μεγάλος σύγχρονος διανοητής Jacques Le Goff, ήταν και μια εποχή ανάμικτου σκότους και φωτός, που έδειξε προς το τέλος του την πρόοδο των ιδεών και των αισθημάτων , μια πρόοδο που προετοίμασε τον ερχομό της Αναγέννησης.

Οι Γκολιάρντι, οι δημιουργοί των Κάρμινα, ήταν μια πνευματώδης και συγκεχυμένη κοινωνία νέων κληρικών και σπουδαστών, που εναντιώθηκε στο κατεστημένο της εποχής και απέρριψε τις στείρες θεωρίες του. Προσωπικά γοητεύτηκα από την ευαισθησία, την αισθητικότητα αλλά και την επαναστατικότητα αυτής της ποίησης, γι’αυτό  και επεχείρησα, πριν από χρόνια, μέσα από την ελληνική μετάφραση να γίνουν  γνωστά και στη χώρα μας τα Κάρμινα Μπουράνα ως λαϊκή λατινική ποίηση  και όχι μόνον ως μουσική.

Το 1981 το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα επένδυσε την προεκλογική του εκστρατεία με τη μουσική του Ορφ, καθώς με σύνθημα «Ο λαός στην εξουσία» στόχο είχε  μια επαναστατική αλλαγή του κατεστημένου και την ανταπόκριση στα αιτήματα του ελληνικού λαού για δικαιοσύνη, ισοπολιτεία,  κοινωνική πρόνοια, δημόσια υγεία και παιδεία. Οι νέοι προσδοκούσαν , οραματίζονταν και οιστρηλατούνταν με την προκλητική μουσική των Κάρμινα Μπουράνα. Το ΠΑΣΟΚ  ήρθε στην εξουσία ,ο λαός γεύθηκε μια μεγάλη μερίδα της προσδοκώμενης αλλαγής και η ανήσυχη νεολαία δοκίμασε την εξουσία μέσα από ένα ριζοσπαστικό και τολμηρό για την εποχή του νόμο για την Παιδεία.

Σήμερα το ΠΑΣΟΚ  άλλαξε de profundis. Και είναι λογικό, θα σκεφθεί κανείς, όταν τα πάντα αλλάζουν γύρω μας και το διεθνές περιβάλλον μεταβάλλεται ριζικά. Όμως, δεν αναφέρομαι στη αλλαγή της κυβερνητικής πολιτικής αλλά σε κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο, στην αλλαγή φιλοσοφίας, νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Σκέπτομαι, βασανίζομαι και προβληματίζομαι να βρω κάτι κοινό με το ΠΑΣΟΚ του ιδρυτή του, και δεν βρίσκω. Γιατί; Γιατί φοβούμαι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια «αλλαγή της αλλαγής» και κατά συνέπεια επάνοδο σε συμπεριφορές, που  πολύ απέχουν από τη σοσιαλιστική αντίληψη. Η χρήση της εξουσίας με αυταρχισμό και αυθάδεια δεν αφήνει στους πολίτες περιθώρια για διεκδικητικούς αγώνες κόσμιους και οι «αγανακτισμένοι πολίτες» γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνοι.

Όλα μοιάζουν προδιαγεγραμμένα. Το όραμα έσβησε απότομα και οριστικά. Πώς και γιατί να αγωνιστούν οι νέοι ; Πώς και με ποια δύναμη να αντιδράσουν οι γεροντότεροι όταν την ώρα που «αποχωρούν» χάνεται κάθε ελπίδα επιβίωσης , ενώ παράλληλα τους πνίγουν οι τύψεις για το μέλλον, που οι ίδιοι άθελά τους, χάραξαν για τα παιδιά τους ;

Το πρόβλημα για την Ελλάδα σήμερα δεν είναι απλά η οικονομική κατάρρευση αλλά πρώτιστα η ψυχική, που στερεί κάθε δυνατότητα υγιούς αντίδρασης. Γιατί, γιατί, γιατί φθάσαμε εδώ;  Η απάντηση φαίνεται πια να έχει διαμορφωθεί : οι πολιτικοί εξέλιπαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η έννοια της πολιτικής διαστρεβλώθηκε ελεεινά και οι υπηρέτες της έγιναν απλοί διαχειριστές του χρήματος. Έτσι εξηγείται γιατί το ΤΙΠΟΤΑ έχει στις εκλογικές δημοσκοπήσεις το μεγαλύτερο ποσοστό.

Όμως, κάποιος θα βρεθεί, κάτι θα βρεθεί να δώσει την ελπίδα και να ηχήσουν και πάλι τα Κάρμινα Μπουράνα. Γιατί χωρίς ελπίδα, όραμα και αγώνα, ζωή δεν υπάρχει!

*Η Καθηγήτρια Στέλλα Πριόβολου είναι πρόεδρος στο Τμήμα Ιταλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.