Βαριέμαι, άρα υπάρχω! Η φαινομενολογία της ανίας του έλληνα της κρίσης…

Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος
 
Δεν θα έγραφα τις παρακάτω αράδες, αν δεν διάβαζα τον χθεσινό κυριακάτικο Τύπο της Ελλάδας σε (πυρηνική) οικογενειακή ατμόσφαιρα και παρατηρούσα τις αντιδράσεις των μελών της ως προς τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. «Βαρεμάρα αντανακλούν», είπε ο γιός μου και μας καλημέρισε ευγενικά, αποχωρώντας από τον
«πρωινό καφέ». «Αλήθεια, ανία εκφράζουν αλλά και προκαλούν και μάλιστα όλων των μορφών, σε σχέση με το κάθε ιδιαίτερο φύλλο ασφαλώς», σχολίασε η γυναίκα μου. Και με οδήγησε στο να ξανακοιτάξω συνολικά το σώμα των εφημερίδων.
Δίκιο έχουν. Η περίφημη ελληνική κοινή γνώμη ενώ εμφανίζεται ανήσυχη, όσο ποτέ άλλοτε μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο και πολυποίκιλα αγανακτισμένη, μοιάζει να δομείται σε ένα περιβάλλον ανίας. Βαριέμαι, άρα υπάρχω, είναι σαν να λέει! Εδώ δεν φταίει ο Τύπος. Μάλλον με ακρίβεια αποδίδει την κοινωνική διάθεση στην Ελλάδα και αποκρυσταλλώνει την φαινομενολογία της (την φαινομενολογία του περίφημου social mood). Αν και ευθύνεται για την παραγωγή αυτού του συγκεκριμένου «social mood», καθ’ όλη την προηγούμενη περίοδο της κρίσης.
Ωστόσο από τί είδους ανία πάσχει η ελληνική κοινή γνώμη – ακολουθώντας την κατηγοριοποίηση του Τόμας Γκετς; Σε μερικές φιλοκυβερνητικές εφημερίδες κυριαρχεί η «ανία της αδιαφορίας (indifferent boredom)»: θα υποστούμε κάποιες νέες θυσίες ακόμη, αλλά θα τα καταφέρουμε, αρκεί να μην γίνουν εκλογές και σχηματίσει κυβέρνησης ο ΣΥΡΙΖΑ. Εντάξει μωρέ, χαζομαλάκες είναι οι δικοί μας- κυβερνώντες και μας έχουν ρημάξει με την φορολογία και τα χαράτσια, αλλά στηρίζονται στις γερές πλάτες της Μέρκελ και του τραπεζικού συστήματος και λύση σιγά-σιγά θα βρεθεί όσο είμαστε εμείς οι Νεοδημοκράτες αγκαλιά με τους Πασόκους στα πράγματα! Εντάξει το «μπλε» με το «πράσινο» δεν ταιριάζουν στην Ελλάδα και παλιά – όπως θυμάστε - τα χώριζε μια κάθετη γραμμή, αλλά τώρα που από την συναίνεση περάσαμε στην «συνεύρεση» μεταξύ πρασίνου και γαλάζιου, στο πλαίσιο της σωφροσύνης που επιτάσσει «εθνική συνεννόηση», ας πρυτανεύσει ο ρεαλισμός! Αν δεν πρυτανεύσει, θα αναδειχθούν οι μίζες [και μίζες δεν πέσανε μόνον στα εξοπλιστικά! Στα «μεγάλα έργα» να δεις, αν κάποτε ανοίξουν οι σχετικοί φάκελοι, εκεί έγινε το σώσε], η διαφθορά και η αφάνταστη διαπλοκή μαζί με τους 100 και έναν τρόπους που ληστεύαμε τα παιδιά του δικομματισμού το δημόσιο χρήμα. Χαλαρά λοιπόν και μακριά από τις κουραστικές ιστορίες με τα σκάνδαλα. Αυτά πρέπει να τα αφήσουμε πίσω μας, διότι αν δεν το κάνουμε θα βρούμε τον δικαστή μπροστά μας! Ας το παίξουμε λοιπόν ευδιάθετοι και τρελούτσικοι, λασπώνοντας την αριστερά και όποιον κάνει δομική κριτική στο καθεστώς και πουλώντας τρέλα, καθώς ΣΥΡΙΖΑ σημαίνει δικαστής εκτός από περιθωριοποίηση των αγοριών και των κοριτσιών της «συναίνεσης», που αν και τα ίδια δεν επιθυμούσαν μίζες και τρελούς μισθούς, υποτάσσονταν λόγω καλής ανατροφής στους πάτρωνες ή/και εργοδότες τους (δημόσιο ή κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες) για να μην χαλάσουν την αγορά, την πιάτσα, που λέμε! Πάμε λοιπόν, δήθεν χαλαρά και πάντως υπερβατικά και τάχαμου αδιάφορα για εκλογές, μήπως δια της λούφας και παραλλαγής αποφύγουμε το χάος, ήτοι τον ΣΥΡΙΖΑ, ήτοι τον εισαγγελέα και τον φυσικό μας δικαστή. Δεν βαριέσαι, άλλωστε όλοι οι ίδιοι είναι και αν δεν είναι θα γίνουν και αν δεν γίνουν θα τους κάνουμε!
Δίπλα σε αυτούς συναντάς κάποιος άλλους – πάντα μέσω του Τύπου – που πάσχουν από «ανία της διακρίβωσης του αξίζοντος (calibrating boredom)»: ασφαλώς πρέπει να αλλάξουν τα πάντα στην Ελλάδα, να γίνουν μεταρρυθμίσεις, αλλά πώς θα γίνει αυτό αν δεν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι, δηλαδή ο Άλλος και όχι εγώ! Καθώς, πώς θα αλλάξω εγώ, εάν δεν αλλάξει ο Άλλος; Ασφαλώς και κάτι πρέπει να γίνει, διότι η κοινωνία μας βουλιάζει, αλλά αφού δεν υπάρχουν άξιοι πολιτικοί και ενάρετοι δημόσιοι λειτουργοί, ούτε λεφτά, ας αρκεστούμε στον σχολιασμό της σκανδαλώδους επικαιρότητας, ξαπλωμένοι όσο γίνεται πιο αναπαυτικά στον καναπέ. Η ζωή είναι πληκτική, δίχως γαριδάκια και άλλα snacks! Και άνευ σημασίας δίχως κουτσομπολιό…
Στη συνέχεια οι εφημερίδες μας οδηγούν σε αυτούς που χαρακτηρίζονται από «ανία αναζήτησης (searching boredom)»: αν δεν κάνουμε όλοι μαζί κάτι, μια εξέγερση, μια διαμαρτυρία , μια …εκδρομή στη φύση έστω, τίποτε δεν γίνεται! Δεν υπάρχουν πιο ανιαρές παρέες από αυτές με αυτούς που όλο και σχεδιάζουν ενθουσιωδώς μια «δράση», όλο και την κουβεντιάζουν και στο τέλος την πραγματοποιούν, αν την πραγματοποιήσουν, θεατρινίστικα ή σαν πρόσκοποι! Εδώ η δράση γίνεται ρουτίνα και προκαλεί βαρεμάρα πριν καν καλά-καλά εκδηλωθεί. Προσωπικά αυτούς τους βαριέμαι περισσότερο… σήμερα που κατάλαβα πως θα μπορούσε να είναι ωραίο πράγμα να είσαι πενήντα και, αρκεί να μην παιδιαρίζεις στα πολιτικά. Σε όλα τα υπόλοιπα δεν είναι κακό, αν και ώρες-ώρες αντιαισθητικό!
Διαρκώς αυξάνονται τα φύλλα που αποκρυσταλλώνουν και προαγάγουν την «ανία αντίδρασης (reactant boredom)»: είναι η ανία που χαρακτηρίζει τον αγανακτισμένο πολίτη ή τον πολίτη με το εξεγερμένο υποσυνείδητο, ο οποίος είναι έτοιμος να τα σπάσει και τόσο οργισμένος με το σύστημα που πλέον βαριέται και να το φτύσει. Όποτε το καθεστώς βρεθεί μπροστά του, ο πάσχων από reactant boredom ρίχνει και καμιά κλωτσιά ή σφαλιάρα, συνήθως νοερά, στον εκπρόσωπο του καθεστώτος, καθώς βαριέται μάλλον να μπει στην διαδικασία ανταλλαγής επιχειρημάτων μαζί του. Ο συμπολίτης μας αυτός θεωρεί πως γνωρίζει επακριβώς ποιοι φταίνε για τα δεινά που υφίσταται, αλλά δεν γνωρίζει πώς να αποφύγει την βαρεμάρα, όταν τους βρει απέναντί του. Τους βαριέται γι’ αυτό τους βρίζει, τους απειλεί και τους υποτιμά τόσο πολύ. Ο μόνος τρόπος για να σπάσει αυτή η μορφή της ανίας του, είναι να συγκροτήσει μια συμμορία από «ομοϊδεάτες» του στην μορφή βαριεστιμάρας του και να βγουν στους δρόμους για να προκαλέσουν κάποιον τσαμπουκά ή ακόμη και «επαναστατική» ενέργεια. Εάν συλληφθούν και είναι αριστεροί θα δείξουν, στις περισσότερες περιπτώσεις, τουλάχιστον αυτοσεβασμό, αν ωστόσο είναι δεξιοί θα δείξουν τί σημαίνει σήμερα ή λέξη «ανθρωπάκι»!
Εάν μετά από αυτά, φίλε αναγνώστη, νοιώθεις αγχωμένος, θεωρώντας πως πάσχεις και εσύ από κάποια τέτοια μορφή ανίας που παρατηρώ να εσωτερικεύεται στο επίπεδο της ελληνικής κοινής γνώμης, θεώρησε πως είσαι εξαίρεση. Ο κανόνας είναι κάτι χειρότερο: «Η ανία της απάθειας (apathetic boredom). Από αυτήν νομίζω πως πάσχει σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, ασχέτως κοινωνικής διαστρωμάτωσης και ηλικίας. Εδώ μιλάμε για την απόλυτη απάθεια, ο πολίτης νοιώθει πως «ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης», «εμένα ποιος θα με βοηθήσει… κανείς»! οι πάσχοντες από αυτό το σύνδρομο ανίας ουδετεροποιούνται πολιτικά και συμπεριφέρονται σαν «καταθλιπτικοί». Δεν πιστεύουν πως η πολιτική θα μπορούσε να βελτιώσει την ζωή τους που έχει μαραθεί τα χρόνια της κρίσης και απέχουν από κάθε πολιτική δραστηριότητα. Δεν πιστεύουν σε τίποτε και κυρίως δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς και όσους παρεμβαίνουν στο επίπεδο της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Αν μάλιστα πέσουν σε κείμενα σαν τα δικά μου, είναι βέβαιο πως θα νοιώσουν κάτι σαν ναυτία. Τί μπούρδες αραδιάζει πάλι αυτός, τα πράγματα είναι απλά: ή έρχεται ένας στρατηγός που δεν έπαιρνε μίζες στα πράγματα για να μας σώσει, ή, όπως έλεγε και ο σοφός ιεράρχης, άγιος Γρηγόριος, επίσκοπος Νύσσης: Ας μην στέκεται ο άνθρωπος με θαυμασμό μπροστά σε κανένα από τα επίγεια (πλούτο, δόξα, εξουσία, διασκεδάσεις, απολαύσεις και ό, τι άλλο θεωρείται ως σπουδαίο). Να βλέπει και να εννοεί πως όλα αυτά έχουν ένα τέλος, που είναι η ματαιότητα, και που δεν εξασφαλίζει κανένα πραγματικό όφελος. Ή όπως θα έλεγε και ο φίλος Πάνος Παναγιωτόπουλος «οι έλληνες ξέρουν και μπορούν να ζήσουν και ως φτωχοί»! Η αρετή στον κόσμο έχει σημασία, η οποία επιβεβαιώνεται από την πολιτική αποχή και ενδεχομένως από την αποχή στις εκλογές. Σιγά που θα (τους) ψηφίσω, τι έχω να κερδίσω; Εδώ μπορεί σε λίγο ο κόσμος να καταστραφεί, να γίνουμε το βασίλειο του αντίχριστου ή να βιώσουμε την Δευτέρα Παρουσία! Εδώ ο κόσμος ολόκληρος ισορροπεί πάνω σε μια κλωστή, με τα πολιτικά στην Ελλάδα θα ασχολούμαστε; Από την κρίση ίσως επιβεβαιωθούν οι καλές προφητείες για το έθνος μας, μπορεί ωστόσο οι κακές, πάντως το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον…
Κάπως έτσι, αναγνώστη μου, με τις διάφορες μορφές ανίας να κατατρώγουν το εκλογικό σώμα, τον ελληνικό λαό και να διαχέονται, όταν δεν καλλιεργούνται συνειδητά ή ασυνείδητα από τα ΜΜΕ, λυπάμαι… έχουμε χάσει το παιχνίδι ως κοινωνία, η οποία μοιάζει να προσπαθεί να αφομοιώσει το σλόγκαν: «Βαριέμαι, άρα υπάρχω»! Πρόκειται για την απολιτική μορφή ψευδοδημιουργικότητας. Μια και βαριέμαι την πολιτική και σιχαίνομαι τους πολιτικούς και τους πολιτικολογούντες, κάνω ή την προσωπική μου επανάσταση, ή την προσωπική μου εξέγερση, ή την προσωπική μου ιδεαλιστική δημιουργία, ή την προσωπική μου μαγκιά, ή τον προσωπικό μου ρατσιστικό ακτιβισμό, ή τον προσωπικό μου νέο αριβισμό, ή … την προσευχή μου, ή απλώς ζάπινγκ στα κανάλια. Η ανία που Είμαι, δεν θα με σκοτώσει, θα σκοτώσω εγώ τον πολιτικό μου εαυτό και θα ησυχάσω από αυτήν, μοιάζει να νοιώθουν ολοένα και περισσότεροι έλληνες, ασχέτως αν υποστηρίζουν κόμματα ή όχι. Και ο Τύπος αβαντάρει αυτή την κατάσταση, καταλήγοντας να προκαλεί ανία με τον τρόπο που δομεί και διαπραγματεύεται την πολιτική επικαιρότητα: ανιαρή πλέον κατέληξε να είναι η αφήγηση περί σκανδάλων, περί σύγκρουσης δεξιάς και αριστεράς, περί «ευρώ ή δραχμής», περί τρόικας και χρέους, περί εκλογών κλπ. Μετά τόσα χρόνια ύφεσης, πτώχευσης και φτωχοποίησης, όλα μοιάζει να είναι ανιαρά.
Η ύφεση και η επιτροπεία σε συνδυασμό τα κάνουν όλα ανιαρά. Αν δεν επαναστατήσουμε μαζικά εναντίον της ανίας, η πολιτική και η υπόλοιπη δημιουργία δεν πρόκειται να εμφανιστεί στην χώρα μας! Πώς, ωστόσο, επαναστατεί κανείς εναντίον της ανίας; Εξεγειρόμενος εναντίον του ωφελιμιστή, μηδενιστή ή δογματικού, ή αληταρά, ή μοιρολάτρη, ή του εκδικητικού, ατομιστή εαυτού του, ή της αντιδραστικής προσωπικότητάς του, που έμαθε να προσεγγίζει την πολιτική με κανόνα τον φθόνο, την ζήλια και την εξαφάνιση του αντιπάλου ή με την «συναίνεση», που βολεύει την ιδιοτέλειά μας και την «εθνική συνεννόηση» που βολεύει το καθεστώς της διαπλοκής και τους ημετέρους του κομματισμού.