Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (μια βιογραφία)

Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης γεννήθηκε στην Νάξο στις 31 Δεκεμβρίου 1859. Σε ηλικία 14 ετών έμεινε ορφανός από πατέρα, αλλά παρά την χρηματική του ένδεια, φοίτησε στο γυμνάσιο της Σύρου εργαζόμενος για την αυτοσυντηρηση του. Τελειώνοντας το γυμνάσιο και έχοντας 600 δραχμές, αποφάσισε να μεταβεί στην Γαλλία για να σπουδάσει αστρονομία.
Είχε την τύχη να έρθει σε επαφή με τον Δημήτριο Βικέλα και την ολιγομελή αλλά επιφανή οικονομικά παροικία των Ελλήνων στο Παρίσι. Αυτοί λαμβάνοντας υπό την προστασία τους τον νεαρό τότε Πρωτοπαπαδάκη τον στήριξαν οικονομικά και ηθικά ώστε να ολοκληρώσει τις σπουδές στην πολυτεχνική Σχολή των Παρισίων το 1883 με ιδιαίτερη επίδοση στην Μηχανική και στα μαθηματικά.
Στην επιστράτευση του 1885 λόγω της κρίσης στην Ανατολική Ρωμυλία, παράτησε τις σπουδές του και κατατάχθηκε εθελοντής στον Ελληνικό στρατό. Συνεχίζοντας τις σπουδές του στην Γαλλία απέκτησε τον Ιούνιο του 1887 το ανώτατο δίπλωμα μεταλλειολογίας της σχολής των Παρισίων. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε αρχικά στους σιδηρόδρομους, ενώ παράλληλα ορίστηκε καθηγητής στην στρατιωτική σχολή Ευελπίδων. Η πρώτη αξιοσημείωτη εργασία του ήταν η εποπτεία των εργασιών της διάνοιξης του Ισθμού της Κορίνθου. Με την αποπεράτωση του έργου στα εγκαίνια, ο Πρωτοπαπαδάκης παρασημοφορήθηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο για την προσπάθεια του.


Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ

Μετά από παρακίνηση πολλών συμπατριωτών του, πολιτεύεται και εκλέγεται βουλευτής Νάξου το 1901. Στην πρώτη του βουλευτική θητεία επέδειξε ενδιαφέρον για τοπικά θέματα της Νάξου, για θέματα εργατικής νομοθεσίας, αλλά κυρίως για την κατάρτιση και παρακολούθηση του προυπολογισμού του κράτους. Επανεκλέχθηκε βουλευτής Νάξου το 1906. Τότε γνώρισε τον Δημήτριο Γούναρη με τον οποίο συνδέθηκε με ισχυρή προσωπική και πολιτική φιλία που την έσπασε μόνο ο Θάνατος. Οι δύο αυτοί πολιτικοί αποτέλεσαν σε εκείνη την βουλή τον πυρήνα της ανεξάρτητης κοινοβουλευτικής ομάδας των "Ιαπώνων" (μαζί με τον Ρέπουλη και τον Στ. Δραγούμη) που προσπάθησε να δώσει έναν αέρα ανανέωσης στο πολιτικό περιβάλλον του παλαιοκομματισμού και απέσπασε την συμπάθεια της κοινής γνώμης.

Μετά από δύο συνεχείς εκλογικές αποτυχίες λόγω της αντίθεσης του στον στρατιωτικό σύνδεσμο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ορίζεται υπουργός οικονομικών στην Κυβέρνηση Γούναρη του 1915. Μετά την επιστροφή Βενιζέλου σε συνεργασία με την Αντάντ το 1917 και την αντισυνταγματική επαναφορά της βουλής των "Λαζάρων", παύτηκε από βουλευτής και ιδιώτευσε, ασχολούμενος κυρίως με την εκπόνηση μελετών για θέματα γεωμετρίας. Παράλληλα διατηρούσε συχνή αλληλογραφία με τον Γούναρη που βρισκόταν εξόριστος στην Κορσική. Ο Πρωτοπαπαδάκης εντάχθηκε στην "Ηνωμένη αντιπολίτευση" και έλαβε μέρος στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, εκλεγόμενος βουλευτής Νάξου. Μια σοβαρή ασθένεια δεν του επέτρεψε να είναι υπουργός στην πρώτη μετανοεμβριανή Κυβέρνηση Ράλλη που σχηματίστηκε. Η ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, ανάγκασε τον Γούναρη να τον ορίσει υπουργό οικονομικών, αν και ο ίδιος ο Πρωτοπαπαδάκης προσπάθησε να μην αναλάβει την ευθύνη καθώς τα προβλήματα υγείας του ήταν σοβαρά.

Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Όταν ανέλαβε ο Πρωτοπαπαδάκης το Υπουργείο Οικονομικών τον Ιανουάριο του 1921, συνάντησε την συνηθισμένη κατάσταση που βρίσκει ο εκάστοτε υπουργός οικονομικών της Ελλάδας όταν αναλαμβάνει καθήκοντα. Άδεια ταμεία, σμπαραλιασμένη κρατική μηχανή, περιορισμένα έσοδα λόγω της έλλειψης των επιστρατευμένων, μεγάλες οικονομικές ανάγκες του εκστρατευτικού σώματος, που συνεχώς αυξάνονταν περαιτέρω. Η συνεχής του προσπάθεια επικεντρώθηκε στην άντληση κεφαλαίων χωρίς να υπονομεύει, κατά το δυνατόν, τον παραγωγικό ιστό της Ελλάδας. Συνέταξε σημαντικά νομοσχέδια όπως τα ακόλουθα: "περί φορολογίας καπνού", "περί ιδρύσεως καπνεργοστασίων", "περί παραχωρήσεως μεταλλείων", "περί καταργήσεως δηλώσεων και εκ γεωργικών επιχειρήσεων", "περί επιβολής λιμενικών φόρων", "περί εισπράξεως φόρων επί των αλιευομένων ιχθύων", "περί εισαγωγής ανθρακικής σόδας και άλατος" κτλ. "περί εξαγωγής ελαιολάδου" κτλ. Με μια σκληρή και αυστηρή κίνηση συγκέντρωσε στα κεντρικά ταμεία του κράτους τα 2/3 των συνολικών μετρητών από τα ταμεία όλων των επαρχιών της Ελλάδας. Προσπάθησε σκληρά να μειώσει τα κρατικά έξοδα στα απολύτως απαραίτητα.

Ο Πρωτοπαπαδάκης όμως είχε αναλάβει ένα έργο που δεν ήταν ανθρωπίνως δυνατό να φέρει εις πέρας. Μετά από τρεις μήνες κοπιώδη προσπάθεια, τον Μάρτιο του 1921 σε συνολικά κρατικά έσοδα 174 εκατομμυρίων δραχμών τα 109.500.000 πήγαιναν στον στρατό η σε συναφείς δαπάνες. Προφανώς η κατάσταση αυτή δεν θα μπορούσε να παραταθεί για πολύ. Η πρώτη σκέψη του Πρωτοπαπαδάκη ήταν να αναζητήσει δανεισμό από τους συμμάχους μας. Τόσο οι Άγγλοι όσο και οι Γάλλοι αρνήθηκαν. Η δεύτερη σκέψη του ήταν να κηρύξει παύση πληρωμών όσον αφορά το εξωτερικό χρέος σε αυτές τις χώρες. Όταν η πρόταση του αυτή καταψηφίστηκε στη βουλή, στράφηκε στην τελευταία λύση: τον εσωτερικό δανεισμό.

Το εσωτερικό δάνειο αυτό ήταν με την μορφή τύπωσης (πληθωριστικού) χαρτονομίσματος ύψους 500.000.000 δραχμών. Η δραχμή καταποντίστηκε σε σχέση με τα άλλα νομίσματα αλλά η "προδοτική κυβέρνηση των εξ" εξασφάλισε την χρηματοδότηση του μετώπου για ένα εξάμηνο ακόμη. Από τον Απρίλιο ως τον Ιούλιο του 1921 όμως, το εκστρατευτικό σώμα στην Μικρά Ασία αυξήθηκε μέσω στρατολογίας σε 220.000 άνδρες. Όταν η παράλογη επίθεση του Αυγούστου του 1921 προς την Άγκυρα απέτυχε και το μέτωπο τελματώθηκε, τα οικονομικά της χώρας κατέρρευσαν. Τον Φεβρουάριο του 1922 το κρατικό έλλειμμα είχε αγγίξει τα 1,7 δις δραχμές, ποσό αστρονομικό για την εποχή. Ο Γούναρης ως πρωθυπουργός στις διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους και τον Κεμάλ είχε φτάσει κοντά σε συμφωνία-συμβιβασμό: Η Ελλάδα θα αποχωρούσε από την Μικρά Ασία, θα κρατούσε την Ανατολική Θράκη και οι Σύμμαχοι θα αναλάμβαναν την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών.

Σε εκείνη την κρίσιμη στιγμή ο Γούναρης ζήτησε από τον Πρωτοπαπαδάκη να καταφέρει πάση θυσία να εξασφαλίσει τα χρήματα για το μέτωπο για έξι μήνες ακόμη, ώστε να μην χάσει η Ελλάδα την διαπραγματευτική της δύναμη. Ο Πρωτοπαπαδάκης τα εξασφάλισε με ένα από τα ευφυέστερα οικονομικά μέτρα που πάρθηκαν ποτέ στην Ελληνική οικονομική Ιστορία: διχοτομώντας το χαρτονόμισμα και χρησιμοποιώντας το μισό υπέρ ενός κρατικού δανεισμού. Το μέτρο αυτό είχε δύο γνωρίσματα πολύτιμα για την κατάσταση που αντιμετώπιζε το κράτος: αφ΄ενός το κράτος απέφευγε να τυπώσει νέο χρήμα προστατεύοντας την αξία του κυκλοφορούντος νομίσματος, αφ΄ ετέρου η άντληση του εσωτερικού δανείου γινόταν άμεσα και χωρίς εξαιρέσεις.

Πρώτος δε, εντός κοινοβουλίου όταν ψηφίστηκε το σχετικό νομοσχέδιο ο Πρωτοπαπαδάκης είχε φροντίσει να έχει 100.000 δραχμές από τα προσωπικά του χρήματα σε χαρτονομίσματα, τα οποία διχοτόμησε. Το πρωτοποριακό αυτό μέτρο επαινέθηκε από τον ίδιο τον Λόυδ Τζώρτζ στην Αγγλική Βουλή των κοινοτήτων και απέσπασε τον θαυμασμό του Ευρωπαικού Τύπου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δήλωσε σχετικά στην Βουλή των Ελλήνων το 1932: "..την ανδρικήν πράξιν την οποίαν έκαμεν ο Πρωτοπαπαδάκης εις το να προτιμήσει να κόψει το χαρτονόμισμα στα δύο παρά να αρχίσει να εκτυπώνει χαρτονομίσματα και να καταντήσει την δραχμήν στην τύχη του μάρκου..."

Το μέτρο αυτό, έσωσε την Χώρα από την χρεοκοπία και συντήρησε τον στρατό στο μέτωπο ως την κατάρρευση του. Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος απένειμε τον μεγαλόσταυρο Γεωργίου Α΄ στον Πρωτοπαπαδάκη, "δια τας μεγάλας προς την πατρίδα υπηρεσίας" (ήταν η πρώτη φορά που δόθηκε τέτοια διάκριση σε πολιτικό πρόσωπο). Αυτό ήταν και το μέγιστο σημείο της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Τον Μάιο του 1922 αναλαμβάνει Πρωθυπουργός (παρά τις αντιρρήσεις του) μετά την καταψήφιση στην βουλή της Κυβέρνησης Γούναρη.Την τρίμηνη θτεία του την σύνδεσε με την (ορθή) απομπομπή του Αρχιστράτηγου Παπούλα και την (λανθασμένη) οργάνωση εκστρατείας για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Τον Αύγουστο του 1922 επήλθε η κατάρρευση του μετώπου. Ο Πρωτοπαπαδάκης παραιτήθηκε και ανέλαβε ο Τριανταφυλλάκος.

Τα γεγονότα μετά εκτυλίχθηκαν ραγδαία. Οι Πλαστήρας - Γονατάς στασιάζουν στην Χίο, μεταφέρονται στην Αθήνα όπου σε συνεργασία με όλους τους Βενιζελικούς πολιτικούς, συλλαμβάνουν τους σημαίνοντες γουναρικούς πολιτικούς και τον υποστράτηγο Χατζηανέστη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ανάμεσα τους φυσικά και ο "πρωθυπουργός της ήττας" Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης.

Η "ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞ"

Για την παρωδία της "δίκης των εξ" και το ανύπαρκτο νομικό και ηθικό υπόβαθρο της, έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν εκτέταμένα και δεν θα επανέλθουμε εδώ. Το τμήμα του κατηγορητηρίου που αφορούσε τον Πρωτοπαπαδάκη, τον κατηγορούσε για...διασπάθιση του δημοσίου χρήματος. Ο κύριος μάρτυς κατηγορίας (Βενετσανόπουλος) ήρθε σε πολύ δύσκολη θέση όταν ο Πρωτοπαπαδάκης τον εξέτασε συντρίβοντας τις ψευδείς καταγγελίες του. Τέλος στην απολογία του, το πρώτο σημείο της είχε να κάνει με το επίτευγμα του: κατά την διάρκεια της θητείας του κατάφερε να συγκεντρώσει 2,2 δις δραχμές ενώ εισέπραξε από τακτικά έσοδα 633 εκατ. δραχμές σε σύνολο 645 εκατ. !!!

Το δεύτερο σημείο της απολογίας διαλύει τον μύθο της Συμμαχικής οικονομικής βοήθειας προς τον Βενιζέλο, που δήθεν σταμάτησε λόγω της έλευσης του Γερμανόφιλου Βασιλιά. Ο Πρωτοπαπαδάκης απέδειξε πως από το 1918 (τέλος Α΄παγκοσμίου) δεν έρρευσε ούτε σεντ στα Ελληνικά κρατικά ταμεία.

Στο τρίτο, αναφέρθηκε στα προβλήματα επισιτισμού του στρατού και στις υλικές θυσίες που έκανε ο Ελληνικός λαός για να συνεχιστεί η προσπάθεια. Τέλος για την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας απάντησε:

"Αντί της απολογίας κύριοι στρατοδίκαι επί της κατηγορίας της εσχάτης προδοσίας, η οποία μας απεδόθη, επιτρέψατε μοι να εκφέρω μιαν ευχήν: Επιτρέψατε με να ευχηθώ όπως ο εξευτελισμός, τον οποίον υπέστησαν σήμερον τα ανώτατα αξιώματα του κράτους εν τω προσώπω μου και εν τω προσώπω των συναδέλφων μου, μη παρεμποδίση όσους ακόμη δύνανται να προσφέρωσι υπηρεσίας εις την πατρίδα, να τας προσφέρει"

Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ - ΜΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Στις 15 Νοεμβρίου 1922 το "δικαστήριο" έβγαλε την απόφαση για την εκτέλεση των εξι, χωρίς να δοθεί καν το δικαίωμα έφεσης. Οι τελευταίες στιγμές του Πρωτοπαπαδάκη με τις κόρες του και την σύζυγο του ήταν σπαρακτικές. Ένα καμιόνι μετέφερε τους μελλοθάνατους στο Γουδί, όπου ήρθε το τέλος.....

Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης υπήρξε ένας μορφωμένος άνθρωπος, τεχνοκράτης και καλός επιστήμων. Η ακεραιότητα, η εντιμότητα και το ήθος του ήταν πανθομολογούμενα. Στην Μικρασιατική εμπλοκή προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις για το καλύτερο και το πέτυχε, τουλάχιστον στο τμήμα της ευθύνης που τον αφορούσε. Πρωταγωνίστησε στην τραγικότερη στιγμή του Ελληνισμού και την όποια αποτυχία του την πλήρωσε με την ίδια την ζωή του. Ίσως κάποιοι σήμερα να δικαιούνται να αμφισβητήσουν την πολιτική του η τις ικανότητες του. Τον πατριωτισμό του όμως ουδείς δικαιούται να τον αμφισβητήσει.......

ΠΗΓΕΣΑριστείδης Οικονόμου, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, ένας άνθρωπος μια εποχή
Γεώργιος Λεονταρίτης, Από την δόξα στην συμφορά (η άδικη εκτέλεση των Έξι), εκδόσεις Μέτρον

http://www.egolpion.com/B4E350A8.el.aspx