Διπλό μήνυμα σε ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.

• Tου Σταύρου Λυγερού

Η επόμενη ημέρα των αυτοδιοικητικών εκλογών βρίσκει την κυβέρνηση Παπανδρέου πολιτικά αποδυναμωμένη. Επικαλούμενος την πρωτιά του κόμματός του σε ομολογουμένως εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, ο πρωθυπουργός ισχυρίζεται ότι το εκλογικό σώμα επιδοκίμασε την κυβερνητική πολιτική. Εμμέσως πλην σαφώς επικαλείται την πρωτιά του ΠΑΣΟΚ σαν απόδειξη πολιτικής νομιμοποίησης όχι μόνο των ήδη ληφθέντων μέτρων, αλλά και των μέτρων, που θα ληφθούν για να καλύψουν τους δημοσιονομικούς στόχους του Μνημονίου.

Αυτή, όμως, είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη είναι ότι το ποσοστό των «πράσινων» υποψηφίων υπέστη μεγάλη καθίζηση. Επιπροσθέτως, ενώ τον Οκτώβριο 2009 η διαφορά του ΠΑΣΟΚ από τη Ν.Δ. ήταν μεγαλύτερη των 10 μονάδων, την περασμένη Κυριακή ήταν μικρότερη των δύο μονάδων. Τα αποτελέσματα της αυτοδιοικητικής κάλπης δεν επηρεάζουν την άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία του ΠΑΣΟΚ, αλλά συρρικνώνουν την πολιτική βάση στήριξης της κυβέρνησης.

Το γεγονός αυτό επηρεάζει άμεσα τη σταθερότητα της κυβέρνησης, επειδή όλα δείχνουν ότι η συνταγή δεν βγαίνει. Η βύθιση στην ύφεση εκτοξεύει την ανεργία και καταστρέφει μεγάλο αριθμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων, δημιουργώντας εύφλεκτο περιβάλλον. Εάν προστεθούν και οι συζητούμενες μαζικές απολύσεις εργαζομένων στις ΔΕΚΟ, οι συνθήκες θα καταστούν εκρηκτικές. Μέχρι τώρα, ο φόβος για τα χειρότερα συνδυαζόταν με την ελπίδα ότι τα επώδυνα μέτρα εγγυώνταν διέξοδο. Το δίδυμο φόβου - ελπίδας κυριάρχησε το προηγούμενο διάστημα και καθόρισε τη στάση ανοχής της κοινωνίας έναντι της κυβερνητικής πολιτικής. Το κλίμα, όμως, έχει αρχίσει να διαφοροποιείται. Η κοινωνική απόγνωση κερδίζει συνεχώς έδαφος.

Οι κάλπες κατέγραψαν αυτή την αμφιθυμία. Εδειξαν ότι οι ψηφοφόροι είναι βαθιά δυσαρεστημένοι από την κυβερνητική πολιτική. Ταυτοχρόνως, όμως, θεωρούν ότι δεν υπάρχει αξιόπιστη εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της διακυβέρνησης. Γι’ αυτό και πολλοί υπέκυψαν στον πρωθυπουργικό εκβιασμό. Η απειλή για προκήρυξη βουλευτικών εκλογών παρεμπόδισε εν μέρει τη λαϊκή δυσαρέσκεια να μετατραπεί σε ψήφο αποδοκιμασίας.

Πολλοί απ’ όσους ήθελαν να καταψηφίσουν το ΠΑΣΟΚ, φοβήθηκαν την πολιτική αστάθεια και την επιδείνωση της ήδη παραπέουσας οικονομίας. Η αύξηση της αποχής αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την πολιτική αντίφαση μιας μερίδας πολιτών ανάμεσα στη διάθεσή τους για ψήφο τιμωρίας και στον φόβο τους για τις συνέπειες μιας τέτοιας ψήφου.

Τελικώς, το αποτέλεσμα επέφερε μια αξιοσημείωτη ισορροπία: η πρωτιά του ΠΑΣΟΚ έδωσε στον Παπανδρέου το πρόσχημα να μην προκηρύξει πρόωρες εκλογές, αλλά η καθίζηση του εκλογικού ποσοστού τον αποδυνάμωσε. Και αυτό, όταν η Ν.Δ. του Σαμαρά ξαναμπαίνει στο παιχνίδι. Σύμφωνα με μία επιπόλαιη ανάγνωση, οι «γαλάζιοι» απλώς συγκράτησαν το ποσοστό του Οκτωβρίου 2009.

Το 33,5%, όμως, αντανακλούσε τη φθορά της κυβέρνησης Καραμανλή. Δεν είχε ενσωματώσει την ευθύνη για όσα έφεραν την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού, επειδή η ευθύνη αυτή αποκαλύφθηκε αργότερα. Είναι βάσιμη η εκτίμηση πως, εάν δεν είχε μεσολαβήσει η αλλαγή ηγεσίας, η εκλογική επιρροή της Ν.Δ. θα είχε πέσει την άνοιξη στο μισό.

Η επιστροφή της Ν.Δ. στο ποσοστό του Οκτωβρίου 2010 είναι απόδειξη ανάκαμψης. Προφανώς, η Ν.Δ. δεν έχει πείσει ως εναλλακτική λύση στο πρόβλημα διακυβέρνησης. Η ταχύτατη φθορά της κυβέρνησης Παπανδρέου, όμως, φουσκώνει τα πανιά των «γαλάζιων».

Η επιλογή του Σαμαρά να αγνοήσει τις ασφυκτικές εξωτερικές και εσωτερικές πιέσεις και να καταψηφίσει το Μνημόνιο αποδείχθηκε κερδοφόρα πολιτικοεκλογική υποθήκη. Το γεγονός αυτό εδραιώνει την αρχηγική θέση του και διευρύνει τα περιθώρια κινήσεών του. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές, ο Σαμαράς πέρασε τις εξετάσεις του πολιτικού αρχηγού. Αυτό, όμως, δεν του εξασφαλίζει εισιτήριο για το μέγαρο Μαξίμου. Η κρίση έχει θέσει σε αμφισβήτηση την αδιατάρακτη εναλλαγή των δύο μεγάλων κομμάτων στην εξουσία.

Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός έχει εγκλωβισθεί. Από τη μία πλευρά είναι υποχρεωμένος να λάβει πρόσθετα δραστικά μέτρα και από την άλλη συνειδητοποιεί ότι εάν το πράξει πιθανώς να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνησή του. Η σημερινή κατανομή των περιφερειών στα δύο μεγάλα κόμματα θα επηρεάσει, βεβαίως, το κλίμα, αλλά η πολιτική δυναμική θα διαμορφωθεί κυρίως από τη δυναμική της οικονομίας. Και οι προοπτικές σ’ αυτό το επίπεδο είναι σκοτεινότερες παρά ποτέ.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στους πολιτικούς διαδρόμους ήδη συζητούνται φήμες και τρίτα σενάρια, όπως σχηματισμός κυβέρνησης ευρέος φάσματος ή κυβέρνησης προσωπικοτήτων. Προς το παρόν, όμως, όλα αυτά δεν είναι τίποτα περισσότερο από κουβέντες. Ο Παπανδρέου έχει ακόμη περιθώρια κινήσεων, αλλά είναι ασαφές εάν θα τα αξιοποιήσει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, εάν δεν αλλάξει το κλίμα, η κυβέρνηση αυτή δεν θα μακροημερεύσει. Την περασμένη Κυριακή το βράδυ, ο πρωθυπουργός έκλεισε το ζήτημα προκήρυξης πρόωρων εκλογών, αλλά αυτές δεν αποκλείεται να επανέλθουν σε μερικούς μήνες ως αναπόφευκτη διέξοδος.