Ακόμη "ένα πεινασμένο στόμα" άνοιξε δίπλα σου...

Του Αντώνη-Μάριου Παπαγιώτη

"Ένα πεινασμένο στόμα" αντιδρά πάντα ανεξέλεγκτα, κυνικά και ακραία. Είναι λόγοι επιβίωσης που το οδηγούν. Πιθανολογώ ότι σύντομα η χώρα θα αντιμετωπίσει πολλές περιπτώσεις πεινασμένων στομάτων, ερχόμενων από μεταναστευτικά μονοπάτια και διόδους προσφυγιάς, αλλά και ντόπιων, γηγενών που η οικονομική εξαθλίωση θα τα οδηγήσει στο δρόμο. Αγωνιώ για το αύριο και διακρίνω μια διάχυτη ανήσυχη ατμόσφαιρα παντού. Ακόμα και σε εκείνους που αντιδρούν τελευταίοι, ενώ θα έπρεπε να αντανακλούν πρώτοι. Στους πολιτικούς. Θα δεις ότι η κουβέντα γύρω από τις εκλογές και τα αποτελέσματά τους θα κρατήσει λιγότερο από κάθε άλλη φορά και η σκληρή, ελληνική, οικονομική, διαμορφωμένη πραγματικότητα θα μας οδηγήσει όλους στην αναζήτηση τρόπων επίπλευσης σε μια βαλτώδη επιφάνεια. Boηθούν οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι που δεν μας επιτρέπουν -ορθώς- να χαθούμε σε πολιτικές αναλύσεις.
"Ένα πεινασμένο στόμα" είναι ο τίτλος από το...τελευταίο μυθιστόρημα (εκδ. Καστανιώτη) της Λένας Διβάνη . (Τη Λένα Διβάνη δεν οφείλω να στη συστήσω, γιατί κανονικά θα έπρεπε να την ξέρεις. Είτε αν είσαι φοιτητής, είτε αν είσαι ενημερωμένος πολίτης. Ενδεχόμενα, όμως, δεν είσαι σε φάση να είσαι τίποτα από τα δύο. Η Λένα Διβάνη είναι καθηγήτρια Εξωτερικής Πολιτικής στη Νομική Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. της ΕΡΤ. Μπορείς να την πετύχεις σε συναυλία του Μουλάτου ή σε συγκέντρωση για τα δικαιώματα των μεταναστών, στην έναρξη από τις "Νύχτες Πρεμιέρας" ή ενδεχόμενα να πίνεις ποτό δίπλα της σε ψαγμένα μπαράκια του κέντρου των Αθηνών).
Η μάνα μου (δεν οφείλεις να την ξέρεις) καιρό τώρα προσπαθεί να με πείσει να καθαρίσω μια στοίβα από εφημερίδες με την απειλή να της πετάξει. Με τη μόνη ύλη που έχω "κατοχικό σύνδρομο" είναι με το κωλόχαρτο της εφημερίδας. Αρχίζω, λοιπόν, να τις φιλτράρω και πέφτω πάνω σε δηλώσεις της συγγραφέως με αφορμή το νέο της βιβλίο σε κυριακάτικο φύλλο.
"Κάποτε θα πληρώσουμε ακριβά το χάσμα ανάμεσα σ' εκείνους που τα έχουν όλα κι εκείνους που δεν έχουν τίποτα", λέει και νιώθω ότι αυτό αυτό το "κάποτε" δεν αργεί. Πιστεύω, δε, ότι αυτοί που προσωποποιούν το "που τα έχουν όλα" είναι οι πολιτικοί και θα είναι τελικά αυτοί που θα θυσιαστούν για να μικρύνει το χάσμα.

Ο κυνισμός που διαπερνά το βιβλίο της, «δίνει τον τόνο παντού» ισχυρίζεται. «Και μάλιστα στεγνά, χωρίς ενοχές. Απλώς σήμερα ονομάζεται ρεαλισμός. Και χτυπάει ακόμα και τη λογοτεχνία. Οι αναγνώστες δυσανασχετούν. Παραμύθια της Χαλιμάς θα διαβάζω; σου λένε. Θέλουν κάτι να κερδίσουν κι αυτοί. Εξ ου και η στροφή στο non-fiction...». Kαι είναι αυτή η στροφή που κυριαρχεί σήμερα στα media. Eυτυχώς όχι στην κρατική τηλεόραση. Εκεί, βέβαια, κυριαρχούν άλλα συφιλικά φαινόμενα
"Από τον εφιάλτη της χρεοκοπίας άραγε, τι κέρδος να περιμένουμε;" τι ρωτά η Σταυρούλα Παπασπύρου και η Διβάνη απαντά: «Δυστυχώς, στην Ελλάδα κανείς δεν θέλει πάρει ευθύνη. Από την εξωτερική πολιτική, που για όλα φταίνε οι Μεγάλες Δυνάμεις, μέχρι την οικονομική κρίση, που για όλα φταίνε οι Γερμανοί. Ήδη τα καλύτερα μυαλά, και τα καλύτερα... λεφτά, έχουν φύγει. Από τα μεγάλα χτυπήματα, βέβαια, πάντα κάτι καλό βγαίνει στο τέλος. Προηγουμένως, όμως, θα έχουμε πόλεμο. Μεγάλη κοινωνική αναταραχή. Όλοι εναντίον όλων!». Και όντως η κοινωνική αναταραχή έχει ήδη αρχίσει. Ακόμα, σιωπηρά. Αλλά σκληρά, μεταξύ μελών οικογενειών. "Τυχερός ο ξάδελφός σου, πρόλαβε και μπήκε στο δημόσιο ο τεμπέλης, εσύ τι θα κάνεις;". "Αλίμονο σε σας τους νέους, εμείς τη ζήσαμε τη ζωή μας" είναι φράσεις που ακούς καθημερινά.

Στο «Ενα πεινασμένο στόμα», ακτινογραφεί τη διαπλοκή της εξουσίας που ανθεί στην ακαδημαϊκή κοινότητα, τα αμοιβαία γλειψίματα διδασκόντων και φοιτητών, τις αγοραπωλησίες βαθμών, εργασιών και εδρών, την πρόωρη μετάλλαξη εν δυνάμει επιστημόνων σε υποψήφια κομματικά στελέχη και αναλογιζόμενη το μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί, ειλικρινώς αναφέρει: «Κάθε μέρα αναρωτιέμαι... Έχω δει απαράδεκτες εκλογές καθηγητών και δεν είπα "τι γελοίοι που είστε". Έχω δει συναδέλφους ν' αμελούν συστηματικά τα καθήκοντά τους, κι επίσης δεν άνοιξα το στόμα μου. Όμως ψηφίζω κατά συνείδηση, είμαι κοντά στους φοιτητές μου -έως και τα προσωπικά τους μου εξομολογούνται!- και υποστηρίζω έμπρακτα το θεσμό της αξιολόγησης. Αν τυγχάνεις γνωστή μυθιστοριογράφος, έχεις περιθώρια να είσαι δακτυλοδεικτούμενη στη Γ.Σ. της σχολής. Χωρίς αυτήν την καβάτζα, όμως, και την ψυχική ελευθερία που συνεπάγεται, αν καιγόμουν για την καριέρα μου στη Νομική, ίσως να είχα διαβρωθεί. Γιατί ως κοινωνική επιστήμων, το ξέρω: ο άνθρωπος είναι το περιβάλλον του».

Η πεποίθηση που δίνει φτερά- και άλλοθι- στον κυνικό ήρωά της συνοψίζεται στο εξής: «Δημοκρατία δεν υπάρχει ούτε στην κοινωνία των σκύλων ούτε στην κοινωνία των ανθρώπων. Μόνο αφεντικά και δούλοι» και η ίδια πιστεύει ότι «αυτό που ζούμε σήμερα, στην καλύτερη των περιπτώσεων, είναι μια ολιγαρχία με τέσσερις πυλώνες: τους κατέχοντες, που συνήθως δεν φαίνονται, τους διαχειριστές του χρήματος που φαίνονται, τους πολιτικούς που πληρώνονται από τους μάνατζερ για να νομοθετούν υπέρ του χρήματος, και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Οι τελευταίοι αναλαμβάνουν να διαμορφώσουν ένα συλλογικό φαντασιακό ώστε να πειστούμε ότι έτσι έχουν τα πράγματα και δεν αλλάζουν».

Για εκείνη χρειαζόμαστε «ισχυρούς διαμορφωτές, εκτός του παραπάνω πλαισίου, που θα προσηλυτίσουν τον κόσμο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το ίδιο καλείται να κάνει και η λογοτεχνία. Να μας πείσει ότι η ήττα είναι στο μυαλό μας». Όσο για εκείνους που θέλουν να διαλύσουν βίαια το σύστημα, «μακάρι να μπορούσα να τους τραντάξω!» λέει.
Και το δικό μου "κατοχικό σύνδρομο" συνεχίζεται...Ευτυχώς.