Πολιτική μέχρι το μεδούλι...

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου

Το κείμενο αυτό αποτελεί σχόλιο στο άρθρο του Ανδρέα Ανδριανόπουλου, το οποίο αφιέρωσε στους φίλους του, καταλήγοντας: «Κι όμως υπάρχει η Ελλάδα αυτή, υπάρχει, αναπνέει και λειτουργεί. Μόνο που είναι χαμένη στο υπόλοιπο 95% όπως περιγράφεται στο παραπάνω κείμενο. Αυτό το 95% χρεοκόπησε την Ελλάδα. Η διάσωσή της είναι το 5%. Ανακαλύψτε το, αποκαλύψτε το, διαδώστε το, ενισχύστε το, συμπληρώστε το.... Ίσως τότε φανεί η αρχή της ελπίδας..»

Εγώ θα υποστηρίξω ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας δεν έχει καμία σχέση με τα παραπάνω ποσοστά, καθώς είναι ζήτημα διακυβέρνησης και όχι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων εξουσιαστικών στάσεων και συμπεριφορών στο πλαίσιο της κοινωνίας. Δυστυχώς αυτό είναι αδύνατον να το αντιληφθεί κανείς εάν δεν ρουφήξει την πολιτική μέχρι το μεδούλι.

Στην χώρα μας σήμερα διαπιστώνεται η διάδοση ενός ρεμπέτικου λόγου, ενός αντάρτικου λόγου, ενός νεοφιλελεύθερου και σε ελάχιστο βαθμό, ενός αριστοφανικού. Ο πολιτικός λόγος υστερεί καταφανώς. Έτσι η μορφή κοινωνικοποίησης που κυριαρχεί στην Ελλάδα, δεν μπορεί να αποσυμβολοποιηθεί, εγκλωβίζοντας τους Έλληνες σε ένα...

 διαρκές ιδεαλιστικό παίγνιο, ασχέτως αν αναφέρονται στην κρίση με φιλελεύθερους ή μαρξιστικούς όρους. Μόνον εάν πετύχεις να συνδυάσεις τον στρουκτουραλισμό στην διακυβέρνηση με την θεώρηση της εξουσίας στο επίπεδο των ατόμων που την ασκούν και την υφίστανται, θα μπορέσεις να προσεγγίσεις το πολιτισμικό και πολιτικό πρόβλημα της σημερινής Ελλάδας, από κοινού, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί με την χρεοκοπία. Δεν ευθύνεται προφανώς το 95% των Ελλήνων που χρεοκόπησε η χώρα. Προσοχή, όμως! Ο κυρίαρχος τρόπος κοινωνικοποίησης στην Ελλάδα γίνεται εμπόδιο να συνειδητοποιηθούν τα αίτια της κρίσης και να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις ανατροπής του ηγεμονικού μοντέλου της μεταπολίτευσης, το οποίο είναι πράγματι αυτό που οδήγησε στην χρεοκοπία. Η διακυβέρνηση είναι απόλυτα συνδεμένη με το τρέχον ηγεμονικό μοντέλο, ενώ οι ατομικές συμπεριφορές το νομιμοποιούν ή δεν το νομιμοποιούν, όμως ως κυρίαρχη μορφή κοινωνικοποίησης τείνουν να το αναπαράγουν.

Άρα το 95% των Ελλήνων (το αναφέρω αυθαίρετα παρακολουθώντας απλώς τον συλλογισμό του Α. Ανδριανόπουλου) μπορεί να μην ευθύνεται για την χρεοκοπία, «ευθύνεται», όμως, στο επίπεδο των φορέων άσκησης και αντίληψης της εξουσίας, διότι η κοινωνία δυσκολεύεται να αντιδράσει οργανωμένα και πολιτικά στην φτωχοποίησή της, που επιβάλλεται από μία πολιτική τάξη άμεσα συνδεδεμένη με την διακυβέρνηση. Όσο για το υπόλοιπο 5%, δεν είναι τίποτε άλλο παρά το ποσοστό των Ελλήνων που για διάφορους και διαφορετικούς λόγους, έτυχε να κοινωνικοποιηθεί με διαφορετικούς όρους. Αυτοί εμφανίζουν πράγματι σημαντικές πολιτισμικές διαφορές σε σχέση με τους υπόλοιπους και αντιλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό διαφορετικά το φαινόμενο της εξουσίας, εάν φυσικά δεν είναι προϊόντα της πατρωνίας και έτυχε να αναπτύξουν διαφορετική συνείδηση της πραγματικότητας, μέσω σημαντικά ιδιαίτερων προσωπικών διαδρομών. Αυτό τους καθιστά διαφορετικούς και ίσως ικανότερους από τους υπόλοιπους ως δυναμικό στοιχείο κοινωνικής αλλαγής, αλλά μέχρι εκεί. Δεν είναι αυτοί το ζήτημα και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να τους συγχέουμε με την ντόπια ελίτ. Η λεγόμενη άρχουσα τάξη, δηλαδή η πολιτική τάξη της χώρας - όπως συνηθίζω να την ορίζω – ήτοι το πολιτικό προσωπικό κυρίως του δικομματισμού, οι γνωστοί μεγαλοεπιχειρηματίες και οι παράγοντες των ΜΜΕ, ανήκει προδήλως στο 95%.

Αυτό το 95% εμφανίζει έναν κοινό τρόπο στην αντίληψη των συμβόλων της εξουσίας. Αν λάβετε δε υπόψη ότι τα καθεστώτα αναπαράγονται μέσω συμβολοποιημένων σχέσεων εξουσίας, θα συμφωνήσετε, μάλλον, στο ότι ασχέτως τι κόμμα ψηφίζει κανείς, ή αν ψηφίζει, η πολιτική του στάση καθορίζεται από την σχέση του με την συμβολική αναπαράσταση της ισχύος και της εξουσίας στην κοινωνία. Αυτό είναι ζήτημα κοινωνικοποίησης, που ενώ σε επίπεδο συμπεριφοράς μοιάζει να χαρακτηρίζεται από μία συγκεκριμένη ηθική και κοσμοαντίληψη, στην πραγματικότητα αποτελεί αναπαράσταση υλικών σχέσεων και μέσω υλικών αντικειμένων συμβολοποιείται. Το «πούρο», η «τζιπάρα», ή το κοριτσάκι που λικνίζεται στην TV, είναι σύμβολα που γίνονται αντιληπτά και νομιμοποιούνται με έναν συγκεκριμένο τρόπο από το 95%, ενώ το 5% μάλλον απέχει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό από αυτήν την συμβολική διαλεκτική της εξουσίας.

Η πολιτική τάξη που ενέχεται στην διακυβέρνηση αγωνίζεται, παρά την χρεοκοπία (της), να διατηρήσει ζωντανό το ίδιο συμβολικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει την κοινωνικοποίηση στην σημερινή Ελλάδα. Δεν έχει σημασία εάν επιδιώκεις τον συγκεκριμένο τρόπο επίδειξης ισχύος, ή αν, φτωχοποιούμενος, αντιδράς θυμικά εναντίον των συγκεκριμένων φορέων των συμβόλων. Το κρίσιμο για το καθεστώς είναι να μην ξεφύγεις από την συγκεκριμένη συμβολική διαλεκτική του συστήματος ηγεμονίας στην χώρα. Μόνον έτσι θα μπορέσεις να το αναπαράγεις. Το καθεστώς δεν κινδυνεύει από τους αγανακτισμένους πολίτες, αλλά από εκείνους που διαφοροποιούνται από το συγκεκριμένο πλαίσιο συμβολοποίησης των εξουσιαστικών σχέσεων. Το σύστημα ηγεμονίας στην χώρα μας δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα πόσο θα αντέξει ακόμα ο Γιώργος Παπανδρέου, αλλά πώς δεν θα μεταβληθεί η πολιτική δομή που το ορίζει. Αυτή η δομή δεν είναι ο καπιταλισμός, αλλά το συγκεκριμένο ηγεμονικό μοντέλο που με καπιταλιστικούς όρους, ασφαλώς, εμπεδώθηκε στην Ελλάδα από το 1974 μέχρι σήμερα, ενισχύοντας διαρκώς το πελατειακό κράτος.

Ο πολιτικός λόγος συμβάλει στην απομυθοποίηση του ηγεμονικού μοντέλου. Δεν το κατακρίνει απλώς, δεν το λοιδορεί, το αποδομεί και το αχρηστεύει λειτουργικά. Μέσω αυτού τα σύμβολα δεν εμφανίζονται απλώς ως αναπαραστάσεις ισχύος και εξουσίας, αλλά ως προβολές πολιτικών ταυτοτήτων που αδρανοποιούνται μέσω της στρουκτουραλιστικής κριτικής. Δεν καυτηριάζεις την συμπεριφορά του …κινούμενου πούρου με τους γορίλες, αλλά την ερμηνεύεις ως αποτέλεσμα της πολιτικής κοινωνικοποίησης, που οδηγεί σε συγκεκριμένη αναπαραγωγή των σχέσεων εξουσίας, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αλητεία, μαγκιά, αυθαιρεσία, παραγοντισμό, απληστία και διαφθορά. Αυτό δεν σημαίνει ότι όποιος καπνίζει πούρο ή οδηγεί Porsche χαρακτηρίζεται από τα παραπάνω, αλλά ότι οι παραπάνω υιοθετούν τα σύμβολα αυτά για να επιδείξουν την ισχύ τους. Κάπως έτσι το ατομικό συμφέρον παύει να ορίζεται στο πλαίσιο των σημερινών συμβολικών αναπαραστάσεων, ενώ ταυτόχρονα η κοινωνική διαλεκτική των συμβόλων εξασθενεί, ώστε η συμπλεγματική αντιπαράθεση των κοινωνικών υποκειμένων να δώσει την θέση της στην αλληλεγγύη.

Η σημερινή κρίση είναι μία ευκαιρία ανάπτυξης του πολιτικού λόγου με αυτήν την έννοια. Μόνον έτσι η ταξική συνείδηση θα αναδευτεί με την εθνική συνείδηση, ώστε από κοινού να δημιουργήσουν μια νέα αναπαράσταση της κοινωνικής συνείδησης, που θα αναζητήσει νέες συμβολικές εκφράσεις, συνδεδεμένες με μια νέα μορφή ηγεμονίας στον τόπο μας. Κανένα ηγεμονικό μοντέλο δεν αποσυντίθεται δίχως να πάρει την θέση του ένα άλλο. Αυτήν την στιγμή, στην Ελλάδα, βρισκόμαστε στην φάση όπου το παλαιό δεν μπορεί να αναπαραχθεί διακυβερνητικά, ενώ αγωνίζεται απεγνωσμένα να αναπαραχθεί πολιτισμικά, την ώρα που το νέο δεν έχει εκφρασθεί πολιτικά. Ας λάβουμε υπόψη μας ότι η οποιαδήποτε απόπειρα πολιτικής αλλαγής θα πρέπει να συνδεθεί με ένα εναλλακτικό σύστημα συμβολοποίησης της εξουσίας. Και αυτό δεν αποτελεί μία ηθική δοξασία, αλλά μια βαθύτατα υλική προσέγγιση.