Ενάντια στην εθνική κατάθλιψη, με το Σκοτεινό φιλόσοφο Ηράκλειτο, τα αντίθετά του… και τα «τα πάντα ρεί??»

Γράφει η Ελένη Παπουτσή 

 

Η διαρκής κίνηση  και η μεταβολή αποτελεί τη θεμελιώδη πραγματικότητα  την οποία ο Ηράκλειτος  εξέφρασε με την εικόνα ενός ποταμού που παραμένει ο ίδιος, ενώ το νερό που κυλάει μέσα του αλλάζει συνεχώς.  Ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η φράση του ότι δεν είναι δυνατόν να μπει κανείς στο ίδιο ποτάμι.

Δημιουργούνται όμως τα ερωτήματα. Είναι αλήθεια ότι τα πάντα βρίσκονται σε μια διαρκή ροή και μεταβολή? Ότι  δε μπορούμε να μπούμε 2 φορές  στο ίδιο ποτάμι? Σύμφωνα με τους μελετητές  η απάντηση είναι αρνητική και κακώς αποδίδονται όλα αυτά στον ίδιο τον Ηράκλειτο, και όχι στους οπαδούς του.

Ο ίδιος ο Ηράκλειτος συνέδεε τη μεταβολή με σταθερές  παραμέτρους στην αλληλοδιαπλοκή  .«Στα ίδια ποτάμια μπαίνουμε και δε μπαίνουμε» αν λάβουμε ως ποτάμι το νερό που ρέει τότε πράγματι δε μπορούμε να μπούμε στο ίδιο, γιατί το νερό  κυλάει διαρκώς. Αν όμως εκλάβουμε ως ποτάμι την κοίτη και την κατεύθυνση των νερών, τότε μπαίνουμε και ξαναμπαίνουμε!

Κατά τον Ηράκλειτο η κίνηση και η μεταβολή δεν είναι τυχαίες, αλλά υπόκεινται σε νόμους.

«Τα ψυχρά θερμαίνονται , τα θερμά ψύχονται, τα υγρά ξεραίνονται, τα ξερά  νοτίζουν»

Πίσω απ’ αυτήν την εναλλαγή, κυριαρχεί η ενοποιητική αρχή, που ο Ηράκλειτος την ταυτίζει με το Θεό λέγοντας. Ο Θεός είναι μέρα και νύχτα, χειμώνας καλοκαίρι, πόλεμος ειρήνη, χόρταση πείνα, αλλάζει σα τη φωτιά που όταν αναμειχθεί με αρώματα ονομάζεται ανάλογα με τη μυρωδιά του καθενός.

Με την ενότητα των αντιθέτων ο Ηράκλειτος δεν επιχειρεί να ενοποιήσει τα αντίθετα, αλλά να τονίσει ότι δεν πρόκειται καν για αντίθετα μέσα στην αλληλοδιαπλοκή και αλληλουχία τους. Λέγοντας

«Η αρρώστια κάνει την υγεία ευχάριστη, και η πείνα τη χόρταση ,και ο κάματος την ανάπαυση»(Ελληνική Φιλοσοφία από την αρχαιότητα έως τον 20 αιώνα)

Ελένη Παπουτσή

Εκπαιδευτικός-πολιτισμολόγος(ελ. Επαγγελμ)

Μ.ED